Οι μελέτες μας στην ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών αναδεικνύουν ένα σημαντικό ερώτημα, ανάμεσα σε άλλα, το οποίο ενδιαφέρει για το σημερινό θέμα μας: οι σπουδαίες προσωπικότητες δημιουργούν τις μεγάλες στιγμές της ιστορίας ή χρειάζεται να υπάρχει μια κοινωνία που "βράζει" πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτισμικά για να δημιουργηθούν οι μεγάλες εξελίξεις;
Μια απάντηση μπορεί να δοθεί από τη μελέτη της ίδρυσης και της ιστορίας των προσφυγικών ομάδων, όπως η ΑΕΚ.
Η ΑΕΚ ιδρύθηκε στην Αθήνα σε ένα πολύ ταραγμένο κλίμα ,αφού είχαν προηγηθεί δύο Βαλκανικοί πόλεμοι, η εμφύλια σύρραξη βενιζελικών-βασιλικών, ο Α' Παγκόσμιος πόλεμος και η Μικρασιατική τραγωδία.
Όταν η ΑΕΚ μετεγκαταστάθηκε στην περιοχή που από το 1932 ονομάστηκε Νέα Φιλαδέλφεια, ρίζωσε σε μια συμπαγή κοινωνική βάση, με προσφυγικές αναφορές, που είχε την πολύ σοβαρή δυσκολία να επιβιώσει, αλλά και δύο πλεονεκτήματα: ο πρόσφυγας ήθελε να τονωθεί ψυχολογικά και να νιώσει την αίσθηση του ανήκειν σε μια συλλογικότητα (την οποία του προσπόρισε η ΑΕΚ) και επιπλέον ήθελε να χαρεί και να διασκεδάσει ( homo ludens) μετά από τα τόσα δραματικά βιώματα.
Τελικά,η απάντηση στο αρχικό ερώτημα φαίνεται να είναι ότι οι κοινωνικές συνθήκες δημιουργούν μια όσμωση δημιουργικότητας, την οποία αφομοιώνουν εκλεκτές προσωπικότητες (στην περίπτωσή μας, οι ιδρυτές της ΑΕΚ) και πραγματώνουν μια νέα συλλογική οντότητα, αφετηρία μιας νέας ζωής.
Πολύ συνοπτικά, στα πλαίσια μιας μικρής εισήγησης, η συνεισφορά της ΑΕΚ στον αθλητισμό συνίσταται στα εξής σημεία:
1. Εμπλούτισε τον αθλητισμό με το παράδειγμά της να έχει με βαρυσήμαντες προσωπικότητες στη διοίκηση της ομάδας: ο Κωνσταντίνος Σπανούδης, συνεργάτης του Βενιζέλου στη Συνθήκη των Βερσαλλιών (1919) και βουλευτής, ο Νικηφόρος Ελεόπουλος, καθηγητής του Κολλεγίου Αθηνών, ο γόνος ευεργετών Κωνσταντίνος Ζαρίφης, ο έμπορος Αλέξανδρος Στρογυλός, οι αδελφοί Ιωνά, ο Κώστας Κωνσταντάρας (θείος του ηθοποιού, παράγοντας της ΕΠΟ και του ΣΕΓΑΣ), o δημοσιογράφος Φωκίων Δημητριάδης, ο πρέσβης Αλέξανδρος Μακρίδης, ο Κλεάνθης Μαρόπουλος, ο κινηματογραφιστής Σπύρος Σκούρας, ο Νίκος Γκούμας, ο επιχειρηματίας Γιάννης Θεοδωρακόπουλος, και στις ημέρες μας ο κ.Παντελής Νικολάου.
2. Αντί να περιορίσει τον αθλητισμό στην ψυχαγωγία και τη διασκέδαση, έδειξε ότι ο αθλητισμός μπορεί και πρέπει να ανοίγει δρόμους στους ανθρώπους για να εκφράζονται σε πολλά επίπεδα και να διεκδικούν. Ελάχιστα δείγματα: ο φιλικός αγώνας ΠΑΟ-ΑΕΚ στην Κατοχή, που δε διεξήχθη τελικά, επειδή οι ποδοσφαιριστές οδήγησαν τους θεατές σε αντικατοχική διαδήλωση μέχρι το Σύνταγμα - η θυσία του διεθνή ποδοσφαιριστή της ΑΕΚ Σπύρου Κοντούλη ο οποίος εκτελέστηκε από τους Γερμανούς - ο φιλικός αγώνας Παρτίζαν-ΑΕΚ ενώ οι νατοϊκές βόμβες έπεφταν στο Βελιγράδι.
3. Η πρώτη ελληνική ομάδα που κατέκτησε σε κάθε άθλημα έναν ευρωπαϊκό τίτλο ήταν μια προσφυγική ομάδα, η ΑΕΚ (το Κύπελλο Κυπελλούχων Ευρώπης στο μπάσκετ το 1968). Επίσης, έχει κατακτήσει συνολικά 3 ευρωπαϊκούς τίτλους, συμμετείχε σε τελικούς και ημιτελικούς διεθνών διοργανώσεων και στην Ελλάδα έχει αναρίθμητους τίτλους σε όλα τα αθλήματα. Παράλληλα, είχε στελεχώσει τη μισή εθνική ποδοσφαιρική ομάδα στο θρίαμβο της Πορτογαλίας το 2004 (Δέλλας,Καψής,Ζαγοράκης,Κατσουράνης,Λάκης,Τσιάρτας,
Νικολαϊδης).
4. Έδειξε στην κοινωνία ότι ο αθλητισμός δεν είναι το καταφύγιο περιθωριακών και ανθρώπων χαμηλού επιπέδου, όπως θεωρούνταν παλαιότερα. Ανήκαν στις τάξεις της προσωπικότητες με υψηλή επιστημονική συγκρότηση (π.χ. ο ορθοπεδικός χειρουργός Παντελής Νικολάου, ο διαβητολόγος Χρήστος Ζούπας, ο φυσικοθεραπευτής Νίκος Πανταζής), άνθρωποι των Τεχνών ( π.χ.Στέλιος Καζαντζίδης,
Λευτέρης Παπαδόπουλος, Χρήστος Νικολόπουλος, Παντελής Θαλασσινός, Τάσος Μπουλμέτης, Νότης Μαυρουδής, Αντώνης Αντωνίου και παλαιότερα οι Χατζηχρήστος, Κωνσταντάρας, Λογοθετίδης, Βουτσάς), πολλοί άνθρωποι των Γραμμάτων και αξιοσήμαντοι πολιτικοί.
5. Λάμπρυνε τον αθλητισμό με σπουδαίους πρωταγωνιστές, όπως στο ποδόσφαιρο ο Κώστας Νεγρεπόντης, ο Μίμης Παπαϊωάννου, ο Κώστας Νεστορίδης, ο Θωμάς Μαύρος, στο μπάσκετ ο Γιώργος Αμερικάνος, ο Γιώργος Τρόντζος, στο στίβο ο Χρήστος Μάντικας, ο Γρηγόρης Γεωργακόπουλος και ο Γιώργος Παπαβασιλείου.
6.Συνέβαλε ώστε να μυηθεί ο κόσμος στην προσφυγική κουλτούρα: να δίνουμε αγάπη χωρίς να περιμένουμε ωφέλιμη ανταπόδοση, να αντιστεκόμαστε σε κάθε αυθαιρεσία, να καταγγέλλουμε όσους χαλκεύουν αποτελέσματα στα παρασκήνια, να μετατρέπουμε τις εξέδρες σε χώρο συλλογικής λύτρωσης, όπου οι φτωχοδιάβολοι της ζωής βιώνουν αλληλεγγύη ψυχών, να παραμερίσουμε τα υπερφίαλα Εγώ για να ανοιχτούμε στα μεγάλα Εμείς.
* Να υπογραμμιστεί ότι η ΑΕΚ αρχικά ήταν ομάδα του κέντρου της Αθήνας (τα γραφεία της ήταν στην οδό Μητροπόλεως, προπονούνταν κοντά στο Ζάππειο και οι αγώνες της διεξάγονταν στο γήπεδο του ΠΑΟ). Το 1926 άρχισε να προσανατολίζεται στη Νέα Φιλαδέλφεια, όπου παραχωρήθηκε ένας χώρος αρχικά για τη γύμναση των Προσφύγων και αργότερα δόθηκε στην ΑΕΚ. Θα μπορούσε--δυστυχώς δεν έγινε--να ριζώσει το 1926 στη Νέα Ιωνία, αλλά ακριβώς τότε ένας χώρος γηπέδου ,απέναντι από το σημερινό Επισκοπείο, παραχωρήθηκε στον Παμμικρασιατικό Σύνδεσμο Νέων (πληροφορία από τον κ.Λουκά Χριστοδούλου).
