Β.Σακελλαροπούλου, Η αξιολόγηση των εκθέσεων της UEFA περί στοιχηματικής απάτης στην ποινική δίκη

Παραθέτουμε την ομιλία της Αντεισαγγελέως Εφετών κας Βιργινίας Σακελλαροπούλου κατά την ημερίδα μας της 18-4-2015, η οποία, ως γνωστόν, έχει χειριστεί κατά το πρόσφατο παρελθόν σημαντικές υποθέσεις αυτού του είδους.

Το φαινόμενο των προσυνεννοημένων αγώνων δεν είναι  πρόσφατο. Είναι παλαιότατο. Ειδικά δε τα εγκλήματα της δωροδοκίας   και  δωροληψίας  για αλλοίωση αποτελέσματος αγώνα, όπως παραδίδεται, είναι  τόσο αρχαία όσο και ο ίδιος ο αθλητισμός.  Έτσι στους Ολυμπιακούς Αγώνες της αρχαιότητας η δωροδοκία θεωρούνταν βαρύτατο παράπτωμα που τιμωρούνταν αυστηρά από τους ελλανοδίκες με πρόστιμο.   Αλλά και η ενασχόληση των ποινικών δικαστηρίων της χώρας μας  με υποθέσεις δωροδοκίας  και  δωροληψίας  για αλλοίωση αποτελέσματος αγώνα δεν είναι πρόσφατη.   Πράγματι η αναδίφηση στην παλιότερη νομολογία  αποκαλύπτει ότι ήδη από  τις αρχές της  δεκαετίας του 1970  υποθέσεις μεθοδευμένου παιχνιδιού απησχόλησαν τα  ποινικά δικαστήρια  της χώρας μας. Εάν όμως τότε η μεθόδευση ενός αγώνα, η  δωροδοκία αθλητή, ενός διαιτητή   είχε κατά κανόνα αθλητικά κίνητρα, ανεξαρτήτως και των τυχόν οικονομικών συνεπειών της, σήμερα αποκτά πρωτίστως οικονομική σημασία, αφού κατά κανόνα επιχειρείται με σκοπό τη διαμόρφωση τέτοιων αποτελεσμάτων  που θα συνεπάγονται τεράστια κέρδη από τον στοιχηματισμό αγώνων.  Eπίσης εάν τότε η αποκάλυψη της παρέμβασης για αλλοίωση του  αποτελέσματος ενός αγώνα  γινόταν με την   καταγγελία   στην αστυνομική αρχή εκ μέρους του προσεγγιζομένου,  τώρα τα πράγματα   δείχνουν να είναι περίπλοκα. Περαιτέρω εάν τότε τα περιστατικά ήταν μεμονωμένα, σήμερα το φαινόμενο έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις.

Σύμφωνα με το άρθ. 36 Κ.Π.Δ. όταν δεν απαιτείται έγκληση ή αίτηση, η ποινική δίωξη κινείται αυτεπάγγελτα, ύστερα από αναφορά, μήνυση ή άλλη είδηση ότι διαπράχθηκε αξιόποινη πράξη. Η διάταξη αυτή εισάγει τον κανόνα ότι οι τιμωρητικοί μηχανισμοί της Πολιτείας κινούνται   αυτεπαγγέλτως. Αυτός είναι ο κανόνας.  Εξαίρεση, αποτελεί η δίωξη  μετά   από  έγκληση του παθόντος ή  αίτηση.

Οι εκθέσεις της ΟΥΕΦΑ σχετικά με τη μεθόδευση του αποτελέσματος ποδοσφαιρικών αγώνων,, που διαβιβάζονται συνήθως   στην Εισαγγελία Πρωτοδικών από την ΕΠΟ, προερχόμενες από ένα αξιόπιστο φορέα, αποτελούν μια αναφορά γεγονότων, με την οποία η εισαγγελική αρχή λαμβάνει γνώση   των γεγονότων  αυτών   και αποτελεί  επαρκή αφορμή για τη διερεύνηση της  υπόθεσης.

Σχετικά με το περιεχόμενο των εκθέσεων αυτών μπορούμε να πούμε τα εξής:  Στις   εκθέσεις αυτές  γίνεται αναφορά  της κίνησης των αποδόσεων που προσφέρουν τα γραφεία στοιχημάτων   και της εικόνας των στοιχημάτων  που παρουσιάζεται τόσο πριν τον αγώνα, όσο  και στο στοίχημα ζωντανής μετάδοσης.  Εάν αυτά κριθούν ασυνήθιστα και δικαιολογούνται από  το τελικό αποτέλεσμα, τότε υπάρχουν ενδείξεις   χειραγώγησης του αγώνα. Οι εκθέσεις περιγράφουν τις ύποπτες συνθήκες που περιβάλλουν τον αγώνα. Ειδικά, όσον αφορά το στοίχημα ζωντανής μετάδοσης,   εστιάζουν στο χρονικό σημείο του περίεργου στοιχηματισμού, αναφέροντας πολλές φορές  και την εξέλιξη  του αγώνα μέχρι εκείνο το σημείο. Έτσι π.χ. αναφέρεται ότι ενώ  το  σκορ του  αγώνα μέχρι ένα συγκεκριμένο χρονικό σημείο είναι το α και   ότι τίποτε δεν προμηνύει, ενόψει και του χρόνου   που απομένει μέχρι τη λήξη του, ανατροπή του αποτελέσματος, εν τούτοις παρουσιάζεται έντονος στοιχηματισμός  υπέρ της ανατροπής του αποτελέσματος,  η οποία και τελικά επήλθε.   Επίσης σε μερικές από αυτές   γίνεται αναφορά στις δυνατότητες της ομάδας κατά την κρίσιμη περίοδο που διενεργείται το συγκεκριμένο παιχνίδι  στο οποίο έχει παρατηρηθεί  ο ύποπτος στοιχηματισμός. Έτσι π.χ. αναφέρεται ότι υπάρχει έντονος στοιχηματισμός υπέρ της νίκης μίας ομάδας, καίτοι  στο άμεσο παρελθόν είχε επανειλημμένες ήττες με  αντίπαλες ομάδες της αυτής δυναμικότητας με την αντίπαλη ομάδα στον υπό κρίση αγώνα,   ή επίσης αναφέρεται εάν    κάποιος βασικός παίκτης απουσιάζει από τον αγώνα  και γίνεται και σχετικός σχολιασμός σχετικά με το κατά πόσον η απουσία του δικαιολογεί ή όχι την εξέλιξη του αγώνα και το τελικό αποτέλεσμα. Eπίσης σε ορισμένες εκθέσεις γίνεται αναφορά και στο βέντεο του αγώνα, με έμφαση στο σημείο που η συμπεριφορά του ποδοσφαιριστή ή  των ποδοσφαιριστών   φαίνεται ύποπτη.

Στις εκθέσεις   αυτές  σε γενικές γραμμές δεν γίνεται αναφορά σε πρόσωπα. Δηλαδή τις εκθέσεις δεν ενδιαφέρουν τα πρόσωπα,  τις ενδιαφέρει ο περί τον αγώνα στοιχηματισμός. Σε πολλές περιπτώσεις γίνεται αναφορά στον όγκο του στοιχηματισμού, ως κριτήριο χειραγώγησης, ο οποίος  πολλές φορές παρουσιάζεται  δεκαπλάσιος του στοιχηματισμού  σε ένα ίδιο παιχνίδι  στο αυτό πρωτάθλημα.   Όταν γίνεται αναφορά    σε πρόσωπα,   ήτοι σε σχέσεις μεταξύ προσώπων ή σε ενέργειες προσώπων ,     αυτό     γίνεται πάντοτε   σε συνδυασμό  με τον περίεργο στοιχηματισμό. Έτσι π.χ.  σε έκθεση αναφέρεται η είσοδος παράγοντα ομάδας στα αποδυτήρια του διαιτητή  σε μη επιτρεπόμενο χρόνο,  ή γίνεται  αναφορά στα πρόσωπα, π.χ. των προέδρων των   αντίπαλων ομάδων και στην μεταξύ τους σχέση, στα   πλαίσια     της εκτίμησης   του ζητήματος κατά πόσο οι καλές ή οι μη καλές σχέσεις των προέδρων των ομάδων επέτρεπε αθέμιτες μεταξύ των συμφωνίες.  Ενίοτε  στις αναφορές αυτές μεταφέρεται το κλίμα που επικρατεί κατά τον αγώνα και κυρίως  (μεταφέρεται)  η εντύπωση των οπαδών περί της ακεραιότητας του αγώνα. Έτσι σε έκθεση της ΟΥΕΦΑ σχετικά με έναν αγώνα αναφέρεται ότι ‘’κατά τη διάρκεια του αγώνα οι οπαδοί τραγουδούσαν <<Το παιχνίδι είναι στημένο και το ξέρετε>>’’.   Τέλος στις εκθέσεις γίνεται αναφορά και στο  εάν  οι υπό έλεγχο ομάδες έχουν αναμιχθεί στο παρελθόν σε   ύποπτους αγώνες. Δηλαδή στις εκθέσεις αυτές δίδονται και στοιχεία σχετικά με το ύποπτο ή μη  (από πλευράς χειραγώγησης)  παρελθόν των ομάδων. Τα στοιχεία τα μη στοιχηματικά που περιέχονται στις σχετικές αναφορές της ΟΥΕΦΑ, δεδομένου ότι υπάρχουν και στοιχεία μη στοιχηματικά, τα οποία όμως σχετίζονται με την ακεραιότητα του αγώνα, προέρχονται, όπως αναφέρεται συχνά στις εκθέσεις,  από ανεξάρτητους συνεργάτες  της στην Ελλάδα.

 Στις εκθέσεις αυτές υπάρχει μία διαβάθμιση, ήτοι αναφέρεται εάν ο   αγώνας είναι εξαιρετικά στημένος, στημένος,  ύποπτος,  πολύ ύποπτος, ελαφρώς  ύποπτος, Ήδη πληροφορούμαι ότι αυτό το στοιχείο πλέον  ελλείπει.  Οι  ανάλυση  των στοιχείων των εκθέσεων, δεδομένου ότι αυτές   περιέχουν   και τεχνικούς όρους, από ειδικούς εμπειρογνώμονες του στοιχηματισμού  φρονώ ότι έχει να συνεισφέρει ουσιαστικά.

Οι ως άνω εκθέσεις, όπως προανέφερα,   αποτελούν  επαρκή αφορμή για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης   προς έλεγχο  των πληροφοριών  που έχομε σχε τικά με την τέλεση κάποιας αξιόποινης πράξης. Ποία  είναι τα διερευνώμενα   κατά την προκαταρκτική εξέταση ποινικά  αδικήματα με βάση αυτές τις εκθέσεις; Προφανώς η με αθέμιτες ενέργειες  παρέμβαση  με σκοπό την αλλοίωση αποτελέσματος αγώνα, η δωροδοκία και δωροληψία για αλλοίωση αποτελέσματος αγώνα, ό πως και η στοιχηματική απάτη, χωρίς βέβαια να αποκλείεται και κάποια άλλη αυτεπαγγέλτως διωκόμενη πράξη.

  Οι ως άνω εκθέσεις Θα αξιοποιηθούν  αποδεικτικά κατά την προδικασία, κατά τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης.

Θα συναξιολογηθούν με άλλα αποδεικτικά μέσα, π.χ.  με τις καταθέσεις που θα ληφθούν των ποδοσφαιριστών, του διαιτητή, των εποπτών γραμμών του   υπό διερεύνηση  αγώνα.  Δεδομένου δε ότι, όπως προείπα, η ταυτότητα  των  εμπλεκομένων προσώπων από τις εκθέσεις δεν προκύπτει,  σ΄αυτό το στάδιο  (της προκαταρκτικής )μόλις προκύψουν     στοιχεία  σχετικά με το πρόσωπο των υπόπτων,  αυτοί θα κληθούν προς παροχήν εξηγήσεων. Είναι  όμως δυνατόν να προκύψει το   φαινόμενο να κριθεί ως ύποπτος κάποιο άτομο (διαιτητής, ποδοσφαιριστής) που εξετάσθηκε ήδη ενόρκως ως μάρτυς. Εάν κάποιος από αυτούς που εξετάσθηκαν ήδη ενόρκως  ως μάρτυρες  (ποδοσφαιριστής, διαιτητής)  είναι ο ύποπτος, τότε η  ένορκη κατάθεση που έδωσε δεν μπορεί να αποτελέσει μέρος της δικογραφίας,  αλλά  παραμένει στο αρχείο της εισαγγελίας, σύμφωνα με το άρθ. 31&2 Κ.Π.Δ.,  και αυτό προς  προστασία του τυχόν μετέπειτα κατηγορουμένου,  (ο ύποπτος πιθανόν μετά να γίνει κατηγορούμενος)που ενδέχεται να καταθέσει επιβαρυντικά  για αυτόν περιστατικά, τα οποία ίσως  να μην κατέθετε εάν εξεταζόταν με τις εγγυήσεις που προβλέπονται(ανωμοτίεξέ ταση,δυνατότητα παράστασης συνηγόρου).Εάν κατά την προκαταρκτική εξέταση προκύψουν επαρκείς ενδείξεις και η πράξη έχει κακουργηματικό χαρακτήτα (κακουρ γηματική απάτη, κακουργηματική παρέμβαση για αλλοίωση του αποτελέσματος αγώ να, κακουργηματική δωροδοκία ή δωρολη ψία για αλλοίωση αποτελέσματος αγώνα  άρθ. 132&4 Ν. 2725/1999) θα επακολουθήσει κύρια ανάκριση, οπότε θα έχομε πε ραιτέρω συλλογή στοιχείων. 

Ο νομοθέτης θεωρώντας ότι οι πράξεις  της καθ οιονδήποτε τρόπο παρεμβάσεως  με σκοπό την αλλοίωση αποτελέσματος   αγώνα είναι λίαν επικίνδυνες   για την κοινωνία αλλά και δυσαπόδεικτες, με  ειδικές δικονομικές διατάξεις   προβλέπει ειδικές ανακριτικές πράξεις, όπως την ανακριτική διείσδυση, την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών και την καταγραφή δραστηριότητας    εκτός οικίας με συσκευές ήχου ή εικόνας ή με  άλλα  τεχνικά μέσα,  με σκοπό να επιτύχει την εξιχνίαση των πράξεων αυτών. Από  τις ειδικές ανακριτικές πράξεις είναι δυνατόν να αντλήσομε  αποδεικτικά στοιχεία τα οποία θα συναξιολογηθούν με το περιεχόμενο των εκθέσεων. 

Όσον αφορά την πράξη της στοιχηματικής απάτης, και με δεδομένο ότι το θέμα   της απάτης που τελείται με το στοίχημα  τώρα άρχισε να απασχολεί τα ποινικά δικαστήρια της χώρας μας, δηλαδή δεν υπάρχει διαμορφωμένη νομολογία,   η απάτη  σχηματικά  συνίσταται στο ότι αυτοί που συμμετέχουν στο στοίχημα  και έχουν προκαθορίσει το αποτέλεσμα ή  συμμετέχουν στο στοίχημα γνωρίζοντας  το αποτέλεσμα  παριστούν ψευδώς στον ΟΠΑΠ και στις άλλες στοιχηματικές εταιρείες   ότι παίζει υπό υγιείς  όρους, αποκρύπτοντας αθεμίτως ότι το αποτέλεσμα είναι μεθοδευμένο, με αποτέλεσμα να πείθονται ο ΟΠΑΠ και οι στοιχηματικές εταιρείες και να καταβάλουν σ΄αυτούς τα κέρδη, με αντίστοιχη δική τους περιουσιακή βλάβη.

Στο ακροατήριο, εάν αποφασισθεί η παραπομπή στο ακροατήριο,εάν δηλαδή κριθεί ότι υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις για  την παραπομπή του κατηγορουμένου στο  ακροατήριο,   οι εκθέσεις θα πρέπει νααναγνωσθούν, κατ΄άρθρο 364 Κ.Π.Δ., και θα αξιολογηθούν εκ νέου σε δημόσια συνεδρίαση και με όρους  πλέον ζώσας διαδικασίας.Η αρχή της προφορικότητας τηςδιαδικασίας  επιβάλλει να  διαβάζονταιστο  ακροατήριο όλα τα έγγραφα που υποβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της  διαδικασίας. Εάν ο εισαγγελέας ή οι διάδικοι ζητήσουν να εκφράσουν γνώμη (ΑΠ 434/1978 Π.Χ. ΚΗ 591)επάνω στις εκθέσεις,θα δοθεί ο λόγος σ΄αυτούς, κατ΄άρθρο  358 Κ.Π.Δ.,προκειμένου να διασφαλισθεί η παράθεση των αντίθετων απόψεων για την καλλίτερη υλοποίηση της εφαρμογής του κανόνα της κατ΄αντιδικίαν δίκης. Έτσι,κατ΄εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 358Κ.Π.Δ.,ο εισαγγελέας και οι διάδκοιτοποθετούνται επάνω στα θέματα που  θίγουν οιεκθέσεις,δηλαδή ο Εισαγγελέας  και οι διάδικοι μπορούν να κάνουν δηλώσεις και εξηγήσεις σχετικά με τις ανα φορές της ΟΥΕΦΑ.Η δικονομική αξία  τωνστοιχείων αυτών τελεί υπό την αίρεση  της επαλήθευσής τους από το Δικαστήριο Ο συνδυασμός των στοιχηματικών αυτών στοιχείων με άλλα στοιχεία  και κυρίωςεκείνα που αφορούν το αγωνιστικό μέρος του αγώνα θα βοηθήσουν το Δικαστή να φθάσει στην ουσιαστική αλήθεια με ελεύθερη εκτίμηση των στοιχείων σύμφωνα με την  αρχή της ηθικής απόδειξης (άρθ. 177 Κ.Π.Δ.). Έτσι πλέον στο ακροατήριοτο περιεχόμενο των εκθέσεων αυτών είτεθα ενισχυθεί και θα επαληθευθεί είτε  θα αποδυναμωθεί.     

Συνεπώς οι εκθέσεις αποτελούν μία επαρκή αφορμή για τη διενέργεια προκαταρκτικής  εξέτασης, αξιολογούνται  κατά τη διαδικασία αναζήτησης  και αξιολόγησης αποδεικτικών στοιχείων στην προδικασία  και   συναξιολογούνται με όλα τα αποδεικτικά στοιχεία και την απολογία του κατηγορουμένου ( η οποία είναι μέσο και αποδεικτικό και υπεράσπισης)  υπό όρους ζώσας διαδικασία από το Δικαστήριο, εάν η υπόθεση φθάσει στο ακροατήριο. 

Οι εκάστοτε πληροφορίες για μεθόδευση   του αποτελέσματος ποδοσφαιρικού αγώνα άφησαν  κατά καιρούς άφωνους και έκπληκτους τους οπαδούς του αθλήματος, αυτούς που  επιθυμούσαν  ένα παιχνίδι υπό υγιείς όρους.  Πολύ φοβάμαι ότι   την  δυσάρεστη αυτή έκπληξη    διαδέχεται σιγά- σιγά  η αδιαφορία . Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να αντιληφθούμε τη σοβαρότητα της κατάστασης  και να αντιμετωπίσομε  το πρόβλημα  με ηρεμία, ψυχραιμία και λογική.  Να γίνει αντιληπτό ότι δεν   είναι δυνατόν το ποδόσφαιρο να υποφέρει κάτω  από   τον συγκεκριμένο δυνάστη,   που είναι  η επιδίωξη αθέμιτου οικονομικού οφέλους.

 Το ποδόσφαιρο είναι το πιο λαοφιλές άθλημα. Είναι το άθλημα  που τραβά σαν δυνατός  μαγνήτης  τους περισσότερους  φιλάθλους. Είναι το άθλημα που κατέχει ξεχωριστή θέση στη γραφίδα των ασχολουμένων με τον αθλητισμό.

 Είναι άθλημα και πρέπει να    αναδεικνύεται  ο καλλίτερος

Είναι άθλημα και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως μέσο προς επίτευξη αθέμιτων σκοπών.