Β. Σακελλαροπούλου, Ποδόσφαιρο και Δικαιοσύνη ( Εισήγηση στην ετήσια σύνοδο του ΙΔΕΑΔ 20-10-2017)

Το ποδόσφαιρο αναμφίβολα αποτελεί το πιο λαοφιλές άθλημα. Όμως όσο λαοφιλές είναι τόσο όλο και πιο συχνά υποθέσεις που αφορούν ποδοσφαιρικούς αγωνες έχουν φθάσει στα Δικαστήρια.

Η εκδήλωση βίας σε σχέση με την διεξαγωγή ποδοσφαιρικών αγώνων είναι φαινόμενο που έχει απασχολήσει τη δικαιοσύνη. Έτσι σε ορισμένες περιπτώσεις μια αθλητική ποδοσφαιρική συνάντηση μπορεί να γίνει αφορμή εκτονωτικής διαφυγής ατόμων, καθώς και ενεργοποίησης  των μηχανισμών της μαζικής ψυχολογίας με αποτέλεσμα την κατάργηση της ατομικής γνώμης. Έτσι το ποδόσφαιρο γίνεται αφορμή για βίαιες συγκρούσεις, ακραίες ενέργειες, τεχνητή έχθρα, μισαλλοδοξία. Σχετικά με την βία στα γήπεδα υπάρχουν πολλές αποφάσεις δικαστηρίων. Ενδεικτικά αναφέρω την ΑΠ 581/11 που αφορά ποδοσφαιρικό αγώνα που διεξήχθη στην Θεσσαλονίκη στις 15-5-2005, όπου κατά τη διάρκεια διεξαγωγής  ποδοσφαιρικού αγώνα, μετά την επίτευξη τέρματος, εισήλθε εντός του αγωνιστικού χώρου ο κατηγορούμενος, πλησίασε τον τερματοφύλακα και κατάφερε σ` αυτόν μία γροθιά στο πρόσωπο. Ανάλογες περιπτώσεις έχουν απασχολήσει τα ποινικά δικαστήρια  επανειλημμένως, καθώς και περιπτώσεις που αφορούν εκσφενδονισμό διαφόρων αντικειμένων στον  αγωνιστικό χώρο. 

Από την άλλη πλευρά  η εισαγωγή του στοιχήματος στο χώρο του ποδοσφαίρου, η χρηματοθηρία, η προσπάθεια για γρήγορο, εύκολο και άκοπο πλουτισμό είναι δυνατόν να μετατρέψουν το άθλημα  αυτό σε τυχηρό παίγνιο. Έτσι αλλοιώνεται η φύση του ποδοσφαίρου και από άθλημα γίνεται τυχηρό παίγνιο. 

Υποθέσεις προσυνεννοημένων αγώνων έχουν επανειλημμένως απασχολήσει τα δικαστήρια στο παρελθόν. Η αναδίφηση στην σχετική νομολογία αναδεικνύει αρκετές αποφάσεις από τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ενδεικτικά θα αναφέρω μία περίπτωση που θεωρώ ότι είναι αντιπροσωπευτική και των όλων των λοιπών που απησχόλησαν τα Δικαστήρια στο παρελθόν. Αφορά δωροδοκία ποδοσφαιριστών για αλλοίωση αποτελέσματος ποδοσφαιρικού αγώνα.  Επί τη ευκαιρία να λεχθεί ότι ως αλλοίωση του αποτελέσματος αγώνα θεωρείται κάθε διαφοροποίηση στο αποτέλεσμα αυτού σε σχέση με το ποιο θα ήταν σύμφωνα με την δυναμικότητα των αγωνιζομένων.

 Η απόφαση που αναφέρθηκα είναι η   ΑΠ 1551/1993, η οποία αφορά ποδοσφαιρικό αγώνα που έλαβε χώρα στις Σέρρες, τον μήνα Απρίλιο του έτους 1986 (Πανσερραϊκός- ΑΕΚ).   Στην περίπτωση αυτή ο κατηγορούμενος, που ήταν παλιός  ποδοσφαιριστής   της  ομάδας ΑΕΚ, ζήτησε από ποδοσφαιριστή  της ομάδας του Πανσερραϊκού να έχει μειωμένη αθλητική απόδοση   αυτός και δύο άλλοι  συμπαίκτες του, εκ των οποίων ο ένας να είναι αμυντικός. Πράγματι μετά από μερικές ημέρες  ξανασυναντήθηκαν μέσα στο αυτοκίνητο του κατηγορουμένου πάλι ο κατηγορούμενος  και οι τρεις παίκτες, πλην όμως αυτός ο οποίος παρουσιάσθηκε από τους  δύο παίκτες της ομάδας του Πανσερραϊκού  ως  αμυντικός δεν ήταν αμυντικός παίκτης, αλλά ήταν αστυνομικό όργανο του Τμήματος Ασφαλείας Σερρών,   δεδομένου ότι οι παίκτες της ομάδας του Πανσερραϊκού,  που ανέφερα ανωτέρω,    ενημέρωσαν το Τμήμα Ασφαλείας Σερρών. Στην συζήτηση που επηκολούθησε στο αυτοκίνητο του κατηγορουμένου, ο κατηγορούμενος   υποσχέθηκε σε αυτούς το χρηματικό ποσό των 1.700.000 δρχ. για να έχουν μειωμένη αθλητική απόδοση στον επικείμενο αγώνα και επιπλέον 300.000 δρχ. στον αμυντικό εάν έδινε πέναλτυ υπέρ της ομάδας ΑΕΚ. Μάλιστα  ο κατηγορούμενος τους ανέφερε ότι ενεργούσε για λογαριασμό   άλλου, που ήταν ο γενικός αρχηγός της ομάδας ΑΕΚ   (επίσης κατηγορούμενος στην ως άνω υπόθεση), τον οποίο θα συναντούσαν την ημέρα εκείνη, αμέσως μετά, στο Εθνικό Στάδιο Σερρών, πράγμα όμως που δεν συνέβη, διότι ο κατηγορούμενος αντελήφθη ότι το αυτοκίνητό του ακολουθούνταν από δύο αυτοκίνητα του Τμήματος Ασφαλείας Σερρών και επηκολούθησε σύλληψή του.   Στην υπόθεση αυτή  καταδικάσθηκαν για δωροδοκία και ηθική αυτουργία σ΄αυτήν  τα ανωτέρω δύο άτομα (παλιός ποδοσφαιριστής της ομάδας ΑΕΚ και ο Γενικός Αρχηγός της ομάδας ΑΕΚ, αντίστοιχα)  και πειθαρχικά αφαιρέθηκαν βαθμοί από την ΑΕΚ. Αυτή αποτελεί κλασική περίπτωση από αυτές που απησχόλησαν παλαιότερα τα Δικαστήρια. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι συνηθισμένη στην πράξη είναι  αυτή η περίπτωση της δωροδοκίας, ήτοι  η περίπτωση της δωροδοκίας με παρένθετο πρόσωπο, δηλαδή με τη μεσολάβηση άλλου προσώπου, για λόγους κάλυψης αυτού που θέλει να προσεγγίσει κάποιον με σκοπό  να τον δωροδοκήσει. Υπάρχει και   μία παραλλαγή της περίπτωσης αυτής, όταν, σε ελάχιστες  περιπτώσεις,  εμφανίζεται να προσφέρει δώρα  στους αντίπαλους ποδοσφαιριστές  ο Πρόεδρος της μιας των ομάδων, δεν υπάρχει δηλαδή αυτός που μεσολαβεί. Μια τέτοια περίπτωση αφορά έναν ποδοσφαιρικό αγώνα (Ηρακλής - ΠΑΟΚ),  που διεξήχθη  το έτος 1980. Ο αγώνας αυτός έχει καταγραφεί  στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου  ως ένα από τα σκάνδαλα του ποδοσφαίρου (όπως και η προηγούμενη που ανέφερα), όπου μάλιστα η μία ομάδα υποβιβάσθηκε στην Β΄  Εθνική (Ηρακλής), όταν  ο αμυντικός  της άλλης   ομάδας  (ΠΑΟΚ) κατήγγειλε ότι ο Πρόεδρος της άλλης  ομάδας(Ηρακλή)   του υποσχέθηκε χρήματα  για να έχει μειωμένη αθλητική απόδοση.

Κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των υποθέσεων αυτών του παρελθόντος είναι  ότι συνήθως η καταγγελία γίνονταν από τον προσεγγιζόμενο και τις  περισσότερες φορές είχαμε αυτόφωρη σύλληψη. Τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης είναι συγκεκριμένα  και εύκολα ανακαλύπτεται η ταυτότητα όλων των εμπλεκομένων, τα δε κίνητρα είναι αθλητικά, δηλαδή να βοηθηθεί βαθμολογικά η ομάδα που έχει ανάγκη. Το εμμάρτυρο αποδεικτικό μέσο ήταν το κυριαρχούν αποδεικτικό μέσο, δεδομένου ότι, όπως προείπα, η πράξη απεκαλύπτετο κυρίως  από τον ίδιο τον προσεγγιζόμενο.  

Ήδη τα πράγματα έχουν αλλάξει. Αρκετές υποθέσεις  προσυνεννοημένων αγώνων που σήμερα απασχολούν τη Δικαιοσύνη δεν έχουν αφορμή κάποια  καταγγελία, δεν καταγγέλλονται οι δράστες, δεν   εμφανίζονται  παθόντες.  Η  εξιχνίαση των υποθέσεων είναι εξαιρετικά πολύπλοκη,  η συλλογή των αποδείξεων δύσκολη, σε πολλές περιπτώσεις δεν εμφανίζεται  ο αμέσως ζημιωθείς.   Είναι αυτονόητο ότι στις περιπτώσεις αυτές το εμμάρτυρο αποδεικτικό μέσο είναι πτωχό, καίτοι στην πλειοψηφία τους οι μάρτυρες υπηρετούν το ποδόσφαιρο υπό ορισμένη ιδιότητα. Η ανάκριση, δεδομένου ότι η ποινική δίωξη ασκείται in rem και όχι in personam θα πρέπει να διερευνήσει τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων υφ’ οιανδήποτε ιδιότητα στον συγκειρμένο ποδοσφαιρικό αγώνα γιατί διαφορετικά, ήτοι εάν  η υπόθεση κατακερματισθεί  σαν ιστορικό γεγονός , ελλοχεύει ο κίνδυνος  ο αυτός ποδοσφαιρικός αγώνας,  να κριθεί διαφορετικά  για ορισμένους  εκ των δραστών και διαφορετικά για άλλους εκ των δραστών. Δεν αποκλείεται δηλαδή ο αυτός  ποδοσφαιρικός αγώνας να κριθεί από ένα δικαστήριο προσυνεννοημένος και από άλλο όχι. 

Θα ήθελα δι΄ολίγων να αναφερθώ στις δικονομικής φύσεως διατάξεις του νόμου 2725/99 μετά την τροποποίησή του το έτος 2012.  Στα εγκλήματα της δωροδοκίας και δωροληψίας για αλλοίωση του αποτελέσματος αγώνα το έτος 2012 πλέον  ο νομοθέτης αντιλαμβανόμενος   ότι τα σχετικά αδικήματα είναι  λίαν επικίνδυνα για την κοινωνία, κλονίζουν τα ίδια τα θεμέλια της κοινωνίας και αναγνωρίζοντας την αποδεικτική δυσκολία που ενυπάρχει σε αυτού του είδους τα εγκλήματα,  προβλέπει ειδικές ανακριτικές πράξεις του άρθρου 253Α του Κώδικα  Ποινικής Δικονομίας και τη χρησιμοποίηση του υλικού  αυτών των πράξεων ως αποδεικτικών στοιχείων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι ειδικές ανακριτικές πράξεις προβλέπονται σε σοβαρότατα εγκλήματα. Συγκεκριμένα προβλέπει ανακριτική διείσδυση, τη συγκεκαλυμμένη δράση δηλαδή αστυνομικών οργάνων κ.λπ., την άρση απορρήτου επικοινωνίας  και  την καταγραφή δραστηριότητας ή άλλων γεγονότων εκτός κατοικίας  με συσκευές ήχου ή εικόνας ή με άλλα ειδικά τεχνικά μέσα. Ήδη σήμερα η δικαιοσύνη έχει ασχοληθεί με τέτοιας φύσεως  υποθέσεις, στις οποίες η άρση του απορρήτου εισέφερε τα μέγιστα στη αποδεικτική διαδικασία, σε συνδυασμό βέβαια και με άλλα υπάρχοντα στοιχεία. Εννοείται ότι η συνομιλίες κατεγράφησαν αρμοδίως  και ανεγνώσθησαν στην αποδεικτική διαδικασία.

 Και εδώ να πω ότι οι απομαγνητοφωνήσεις απλώς διευκολύνουν κατά την αποδεικτική διαδικασία το Δικαστήρο, το οποίο τις αναγιγνώσκει και οι διάδικοι έχουν το δικαίωμα σύμφωνα με το άρθ. 358 Κ.Π.Δ. να προβούν σε δηλώσεις   και εξηγήσεις σχετικά με αυτές. Οι εκθέσεις απομαγνητοφωνήσεως δεν συνιστούν το αποδεικτικό μέσο της πραγματογνωμοσύνης, το οποίο διατάσσεται όταν η υπόθεση απαιτεί ειδικές γνώσεις επιστήμης ή τέχνης. Τούτο έχει τεράστια πρακτική σημασία, διότι σε περίπτωση πραγματογνωμοσύνης για κακούργημα ο ανακριτής ή το δικαστήριο οφείλουν να ανακοινώσουν τα ονόματα των πραγματογνωμόνων στον κατηγορούμενο, ο οποίος έχει το δικαίωμα να ζητήσει την εξαίρεση πραγματογνώμονα και να διορίσει τεχνικό σύμβουλο.  Εν προκειμένω όμως, όπως προείπα πρόκειται για απλή αναγραφή του πριεχομένου των υλικών φορέων ήχου. Άλλοιώς όμως έχουν τα πράγματα στην περίπτωση που από κάποιον από τους συντελεστές της δίκης αμφισβητηθεί η απόδοση της φωνής σε συγκεκριμένο πρόσωπο. Τότε το ο ανακριτής ή Δικαστήριο μπορεί να διατάξει πραγματογνωμοσύνη, όπου θα γίνει συγκριτικός εργαστηριακός έλεγχος μεταξύ των συνομιλιών και του δείγματος φωνής που θα ληφθεί.

Τελειώνοντας να  πω ότι οι  συγκεκριμένες  υποθέσεις  είναι περίπλοκες, και οι συγκεκριμένες  πράξεις δεν γίνονται  από ένα άτομο, από μια μονάδα, αλλά από περισσότερα  άτομα. Έτσι στις περισσότερες των περιπτώσεων η πράξη της δωροδοκίας και δωροληψίας για  αλλοίωση  του  αποτελέσματος  αγώνα συρρέει και με άλλες  αξιόποινες πράξεις, όπως συγκρότηση ομάδας για την τέλεση τοιούτων πράξεων, απάτη (στοιχηματική) καθώς και  νομιμοποίηση  εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα. Επίσης να θέσω και τον προβληματισμό μήπως θα έπρεπε στα  εγκλήματα που προβλέπονται στο άρθ. 187 παρ.1 Π.Κ. να προστεθεί και η σχετική με την αλλοίωση του αποτελέσματος.

Στο παρελθόν με τις διατάξεις  για δωροδοκία και δωροληψία για αλλοίωση αποτελέσματος αγώνα  προστατεύονταν  η γνησιότητα του αποτελέσματος αθλητικών αγώνων  για να προστατευθεί το αθλητικό ιδεώδες  και η αρχή του ευ αγωνίζεσθαι, τώρα πλέον με τις σχετικές διατάξεις προστατεύεται η γνησιότητα του αποτελέσματος αγώνα όχι μόνο για να προστατευθεί το αθλητικό ιδεώδες  και η αρχή του ευ αγωνίζεσθαι,  αλλά και για να προστατευθεί  πλέον  η περιουσία αόριστου αριθμού ανθρώπων που κινδυνεύει από την ύπαρξη μη καθαρών αγώνων.

Γι΄ αυτόν τον λόγο θα πρέπει σήμερα, περισσότερο από άλλοτε, περισσότερο από ποτέ,  η πρώτη μέριμνα  να ληφθεί   κατά την αγωγή των παιδιών και εφήβων, στους χώρους που εκκολάπτονται οι νέοι αθλητές. Είναι ανάγκη να αντιληφθούν οι νέοι σήμερα περισσότερο από ποτέ  ότι   στον αθλητικό χώρο προσέρχονται για  να αναμετρηθούν  εντίμως με τους συναθλητές τους. Θα πρέπει να αντιληφθούν  ότι με τη χειραγώγηση του αγώνα καταστρέφεται το ποδόσφαιρο, ήτοι το θέαμα,   η πραγματική δράση,  το απρόβλεπτο και η αγωνία για την έκβαση του αγώνα, ότι απειλείται η σταδιοδρομία τους, εάν ασχοληθούν επαγγελματικά με το ποδόσφαιρο, απειλείται το γόητρο  της ομάδας τους,  απειλείται η ποδοσφαιρική κοινότητα με τη διείσδυση  του οργανωμένου εγκλήματος ξεπλένοντας χρήμα  και  τέλος   κλονίζεται η εμπιστοσύνη των φιλάθλων. 

Γι΄ αυτόν το λόγο θα πρέπει να υπάρξει ενημέρωση με εκπαιδευτικά προγράμματα, με ενημερωτικά φυλλάδια  και πάσης φύσεως εκπαιδευτικό υλικό από εκπαιδευτικούς, γυμναστές, προπονητές σχετικά με το φαινόμενο των προσυνεννοημένων  αγώνων, τον τρόπο αναγνώρισης και αναφοράς του περιστατικού και τον τρόπο   αντίδρασης,  ούτως ώστε  να ευαισθητοποιηθούν οι νέοι  και  να δημιουργηθεί αίσθημα ευθύνης  σχετικά με την ακεραιότητα του  συγκεκριμένου αθλήματος